بی اختیاری مدفوع عبارت است از عبور ارادی یا غیرارادی مدفوع، در مکان های نامناسب، در کودکان بالای 4 سال (یا معادل رشد) که به استثنای یبوست، نقص یا بیماری ارگانیک ندارند. این بیماری، معمولا ، یک مشکل رایج دوران کودکی است که در حدود 3 تا 4 درصد از کودکان 4 ساله رخ می دهد و با افزایش سن فراوانی آن کاهش می یابد.
بی اختیاری مدفوع، بیشتر در اثر یبوست در کودکان با عوامل مستعد رفتاری و فیزیکی ایجاد می شود و به ندرت بدون احتباس یا یبوست رخ می دهد، اما در صورت بروز، سایر فرآیندهای ارگانیک (مانند بیماری هیرشپرونگ، بیماری سلیاک) یا مشکلات روانی باید در نظر گرفته شود.
احتباس مدفوع و یبوست منجر به گشاد شدن رکتوم و کولون سیگموئید می شود که منجر به تغییر در واکنش پذیری عضلات و حساسیت اعصاب دیواره روده می شود. این تغییرات کارایی عملکرد دفع روده را کاهش داده و منجر به احتباس بیشتر می شود.
همانطور که مدفوع در روده باقی می ماند، آب جذب می شود که مدفوع را سفت می کند و عبور را دشوارتر و دردناک تر می کند. سپس مدفوع نرمتر و شلتر ممکن است در اطراف توده مدفوع سفت شده نشت کند و در نتیجه سرریز شود. کودکان معمولاً به دلیل تأثیر روی حساسیت رکتوم به کشش نمی توانند سرریز را کنترل کنند. در بیشتر موارد، سرریز غیر ارادی است و ارادی یا عمدی نیست.
هم نشت و هم کنترل ناکارآمد روده، منجر به کثیف کردن لباس زیر کودک می شود.
هر فرایندی که منجر به یبوست شود میتواند منجر به بی اختیاری مدفوع نیز شود و بنابراین باید مورد توجه قرار گیرد .در اکثر موارد ، یک شرح حال کامل و معاینه فیزیکی میتواند به شناسایی هر علت فیزیکی کمک کند . با اینحال ، در صورت نگرانی بیشتر ، ازمایش های تشخیصی اضافی ( مانند عکس برداری از شکم ، به ندرت نمونه برداری از رکتوم و حتی بررسی تحرکات روده ) میتواند در نظر گرفته شود . در موارد طولانی یا پیچیده، مانومتری آنورکتال می تواند به تشخیص دقیق کمک کند.
درمان :
- آموزش (برای والدین و کودک) : اموزش والدین کودک در مورد فیزیولوژی این بیماری و جلوگیری از سرزنش کودک و انتشارواکنش های احساسی افراد درگیر
- تسکین درد یبوست : میتوان با انواع رژیم‌ها و عوامل دیگر درد یا نهفتگی مدفوع را تسکین داد. انتخاب روش، بستگی به سن کودک و عوامل دیگر دارد. پلی اتیلن گلیکول یا پگ با الکترولیت ها، گاهی اوقات به همراه یک ملین محرک (مثلاً بیزاکودیل یا سنا)، یا دنباله ای از تنقیه به همراه یک رژیم 2 هفته ای از عوامل خوراکی (مثلاً قرص های بیزاکودیل) و شیاف اغلب استفاده می شود. تنقیه در کودکان کمتر ازدوسال منع مصرف دارد .
- مداخلات رفتاری و غذایی و ملین درمانی: استراتژی‌های رفتاری شامل تعیین زمان‌های مشخص برای رفتن کودک به توالت می باشد. (به عنوان مثال، رفتن بچه‌ها بعد از هر وعده غذایی به مدت 5 تا 10 دقیقه به توالت برای استفاده از رفلکس معده). اگر کودکان در ساعات خاصی از روزلباس زیر خود را کثیف می کنند، باید بلافاصله قبل از آن زمان روی توالت بنشینند. هدایای کوچک اغلب مشوق های مفیدی هستند. به عنوان مثال، دادن برچسب به کودکان برای قرار دادن آنها بر روی نمودار، برای هر بار که روی توالت می نشینند (حتی اگر تولید مدفوع وجود نداشته باشد) می تواند پایبندی به یک برنامه را افزایش دهد و کودک را از نظرذهنی و روانی برای کنترل مدفوع و دفع ان در توالت اماده میکند.برای حفظ علاقه کودک به این طرح شاید نیاز باشد هدایا را در طول زمان تغییر دهید و برای کودک انگیزه های جدید ایجاد کنید .اگر این روش ها توسط والدین موفقیت امیز نباشد و تغییری در روند رفتاری کودک ایجاد نکند ممکن است نیاز باشد به یک رفتار درمانگر یا روانشناس کودک با تجربه در درمان کودکان مبتلا به بی اختیاری مدفوع ارجاع داده شوید . این متخصصان اکیداً به والدینی که از بی اختیاری مدفوع کودک خود ناامید هستند توصیه می کنند از تنبیه کودک یا نشان دادن ناامیدی از کودک به دلیل عدم پیشرفت یا هرگونه پسرفت بعدی پس از پیشرفت اجتناب کنند. رفتاردرمانگران و روانشناسان کودک همچنین به والدین از تمجید بیش از حد مثبت هشدار می دهند. بلکه بر ستایش متناسب و بازخورد خنثی بسته به سطح موفقیت کودک تاکید دارند.
درمرحله ی تداوم طرح عنوان شده ، جلسات منظمی برای نشستن کودک بر سر توالت حتی قبل از احساس نیاز کودک به دفع تعیین کنید و سر زمان های مشخص کودک خود را به توالت بفرستید ( مثلا هر ۲ ساعت یکبار به کودک خود تاکید کنید که باید به توالت برود ) این استراتژی احتمال احتباس مدفوع را کاهش می دهد و به راست روده اجازه می دهد تا به اندازه طبیعی خود بازگردد و واکنش عضلانی و احساس عصبی را بهبود می بخشد.
آموزش والدین و کودک در مورد توالت نشستن برای موفقیت در این بیماری امر بسیار مهمی است که نیاز به مداومت دارد. (هرچند بسیار ساده بنظر برسد )
بازآموزی روده ، یک فرآیند طولانی است که ممکن است ماه ها تا سال ها طول بکشد و شامل قطع آهسته ملین ها پس از برطرف شدن علائم و تشویق مداوم به توالت نشستن است. عود مجدد بیماری اغلب در طول لغو رژیم نگهداری رخ می دهد، بنابراین ارائه حمایت و راهنمایی مداوم در این مرحله مهم است؛ برای حفظ این منظور، والدین باید مرتب با پزشک بیماردر مورد نحوه ی ارتباط با کودک و تنظیم مقدار ملین ها در ارتباط باشند .
بی اختیاری مدفوع در موراد بسیاری نیزدر شرایط استرس زا برای کودک رخ میدهد یا احتمال عود مجدد ان وجود دارد. بنابراین اعضای خانواده، باید برای این احتمال آماده باشند. میزان موفقیت تحت تأثیرعوامل فیزیکی و روانی- اجتماعی است، اما میزان درمان یک ساله تا 50 درصد و میزان درمان 5 و 10 ساله حدود 50 درصد و 80 درصد است.
پایه اصلی درمان اموزش والدین ، تخلیه روده و نگهداری روده و حمایت مداوم است .
- BMP: روش نوین در درمان بی اختیاری مدفوع کودکان میباشد که در طی آن با تخلیه منظم شبانه رکتوم از کثیف شدن روزانه لباس کودک و اختلالات عملکردی -اجتماعی وی پیشگیری میشود .